مقدمه:
تعریف هزینه‌یابی: هزینه‌یابی عبارتست از طبقه‌بندی و تسهیم صحیح هزینه‌ها به منظور تعیین بهای تمام شده محصولات و خدمات واحد تجاری و تنظیم و ارائه اطلاعات مربوطه به نحو مناسبی كه برای راهنمایی مدیران و صاحبان واحد مزبور درجهت كنترل عملیات آن قابل استفاده باشد. به این ترتیب وقتی حسابداران صحبت از هزینه‌یابی می‌كنند منظورشان یك یا چند مورد از موارد زیر است:
الف – تعیین بهای تمام شده ساخت یك محصول، یا
ب – تعیین بهای تمام شده یك سرویس یا
ج – تعیین روشی كه به وسیله آن بتوان هزینه‌ها را كنترل كرد
در حسابداری بازرگانی ابتدا به تشریح و بررسی دفاتر و حسابهای یك تاجر می‌پردازیم كه كالای بازگانی را خریده و آن را به قیمتی كه متضمن سود باشد می‌فروشد. در این قبیل موارد ترامه به انضمام حساب عملكرد و سود و زیان برای نشان دادن وضع مالی تاجر كاملاً كافی است. سپس به مرحله تهیه حساب كالا می‌رسیم و با استفاده از این حسابها می‌توانیم بهای تمام شده كالای ساخته شده را تعیین كنیم. ولی در مواردی كه چند نوع كالا ساخته شود لازمست حساب تولید یا ساخت كالا را طوری تجزیه كنیم كه بتوان بهای تمام شده هریك از انواع كالا را از به دست آورد و این كار مستم تجزیه مفصل‌تر اقلام درآمد و هزینه‌های تولید خواهد بود. این تجزیه تفصیلی اقلام درآمد و هزینه به منظور تعیین بهای تمام شده هریك از محصولات ساخته شده یكی از هدفهای هزینه‌یابی را كه در بالا ذكر شد تشكیل می‌دهد.
روشهای هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی
هزینه‌یابی چیست و چند نوع میباشد
روشهای هزینه یابی در واقع روشها و نظامهایی می‌باشند كه منجر به انجام ثبتهای حسابداری و تهیه گزارشاتی می‌گردند كه مدیریت را در ارتباط با كنترل هزینه‌های مواد، دستمزد و سربار كمك و یاری می‌نمایند. به طور كلی با توجه به نوع فعالیت موسسات تولیدی روشهای هزینه‌یابی كه مورد استفاده قرار می‌گیرند 2 نوع می‌باشند:
1- هزینه یابی سفارش كار 2- هزینه‌یابی مرحله‌ای
برخی از موسسات تولیدی سفارش‌پذیر یعنی در واقع تولیدات آنها و هزینه‌هایی كه در آنها صورت می‌پذیرد با سفارش و یا عقد پیمان ایجاد می‌شوند. بنابراین برای هزینه‌یابی در این موسسات از روش هزینه‌یابی سفارش كار استفاده می‌گردد. نمونه‌بارز این مؤسسات شركتهای، پیمانكاری، كارخانجات كشتی‌سازی، هواپیماسازی، بیمارستانها، تعمیرگاههای اتومبیل و سایر موارد مشابه میباشد.
بعضی از موسسات تولید دیگر كه دیگر كه تولیدات آنها برای آنكه تكمیل گردد مراحل مختلفی را طی می‌كند و محصولات آنها به صورت انبوه و یكسان تولید میشود از روشهای هزینه‌یابی مرحله‌ای استفاده می‌نمایند. كارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت، كنش و موارد مشابه نمونه‌هایی این نوع موسسات می‌باشند.
اساساً موسساتی كه به صورت سفارش عمل می‌نمایند و یا آنكه تولیدات آنها با حجم زیاد و از نظر تعداد كم می‌باشند و گاهی تولیدات آنها قیمت تمام شده بالایی دارند از روش هزینه‌یابی سفارش كار استفاده می‌نمایند و موسساتی كه تولیدات آنها باید از مراحل مختلفی عبور كند و به صورت انبوه، پیوسته، مداوم و یكنواخت و همگن تولید می‌شوند و بعضاً تولیدات آنها قیمت تمام شده پایینی دارند از روش هزینه‌یایی مرحله‌ای استفاده می‌نمایند. در این روش قیمت تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین می‌گردد.
در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می‌گردد باید توجه داشته‌باشید در این موسسات بهای تمام شده تولید، در هر مرحله از تولید تعیین می‌گردد.
در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می‌گردد باید توجه داشته‌باشید در این موسسات معمولاً تولیدات متنوع و گاهی همراه با تولید محصولات فرعی و جانبی میباشد.
در برخی صنایع تولیدات به شكلی است كه استفاده از هر 2 روش هزینه‌یابی امكان‌پذیر میباشد و عنوان مثال در كارخانه ساخت قطار، قطار به صورت سفارش برای مشتریان ساخته میشود و این در حالی است كه قطعات موردنیاز به صورت انبوه و پیوسته در سایر دوایر تولید كارخانه تولید میشود و از روش هزینه‌یابی مرحله‌ای برای تعیین بهای تمام شده آنها استفاده می‌گردد.
انتخاب از بین بهایابی سفارش‌كار و مرحله‌ای
یك بساز و بفروش ساختمانی را در نظر بگیرید. در بهایابی سفارش‌كار بهای تمام شده باید برای هریك از ساختمانها انباشته شود. علاوه بر نگهداری سابقه مصالح ارسالی برای ساختمانهای متعدد، باید سابقه‌ای نیز برای مصالح برگشتی از هر ساختمان نگهداری شود. چنانچه كارگران در چند پروژه ساختمانی مشغول باشند. باید سابقه زمان صرف شده توسط آنان برای هر ساختمان نگهداری شود. با این وجود بهایابی مرحله‌ای به سهولت به ثبت كل بهای تمام شده متحمله بابت تمام كارها می‌پردازد. برای این بساز و بفروش، بهایابی مرحله‌ای میانگین بهای تمام ساختمانهای ساخته شده را ثبت می‌كند اما او احتمالاً از بهایابی سفارش كار استفاده می‌كند. یك انبوه ساز ممكن است هر پروژه را یك سفارش كار در نظر گیرد اما از بهایابی مرحله‌ای برای آپارتمانهای متحدالشكل در قالب هر پروژه استفاده كند.
روشهای هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی (رشته حسابداری)
درباره این سایت